Mijn serie ‘Echo van Eeuwigheid’ was best tijdrovend om te maken en is daarom al enige tijd geleden in het slop geraakt. Omdat ik het toch niet kan laten wereldkundig te maken wat voor moois of inspirerends ik zoal tegenkom, hierbij wat tips:
Scholastica van Monte Cassino
Vandaag is de naamdag van Scholastica van Monte Cassino (overleden in ca. 543) die naar verluid de zus was van Benedictus van Nursia, de stichter van het westers-christelijke kloosterleven. Zij leefden allebei zo rond de Abdij van Monte Cassino, de abdij die door Benedictus was gesticht in 529 en waar hij zijn beroemde regel op schrift stelde. Uit deze abdij kennen we ook het 15e-eeuwse Cancionnero, vol muziek die exclusief in deze bron te vinden is. Jordi Savall en zijn Capella Reial de Catalunya weidden er in 2001 een dubbelalbum aan. Veel mooie muziek! Het Adoramus te waarmee het album begint, bedoeld voor de liturgie van Goede Vrijdag, ontroert me telkens opnieuw:
Religie, ritueel en transcendentie
Nu ik het toch over religieus ritueel heb: laatst las ik dit essay van Mark Vernon waarin hij pleit voor het serieus nemen van trance en transcendentie in religie-onderzoek. Volgens hem staat de onder wetenschappers dominante houding tegenover het transcendente (namelijk: ‘bijgeloof’) het serieus nemen van religieuzen in de weg. Begrijpen wat voor hen waar is, wat zij zelf aan den lijve zeggen te ondervinden, is onmisbaar om te begrijpen hoe hun wereld-, zelf- en eventueel godsbeeld in elkaar steekt.
Ondanks dat Mark Vernon zéker niet de eerste of voornaamste is die dit punt maakt, was ik toch blij zijn stuk te lezen. Ten eerste omdat ik dat ‘serieus nemen’ belangrijk vind. Als iemand vooroudergeesten, goden, geesten zegt te ervaren, lijkt het me inzichtgevender om daar eerst onderzoekend in mee te gaan, dan om bij voorbaat een stempel ‘bijgeloof’, ‘archaïsch’ of ‘primitief’ klaar te hebben liggen. Ten tweede biedt dat de kans om te reflecteren op de in het westen zo gangbare goden en geesten: waar nemen onze waarden bijkans transcendente vormen aan (en is dat erg)? Men neme ‘technologische vooruitgang’, ‘nationale identiteit‘ of ‘mannelijk-/vrouwelijkheid’ als waarheden die tijdloos, onvermijdelijk, natuurlijk of nastrevenswaardig zouden zijn, en men denke aan alle slachtoffers die vallen in de ‘heilige oorlogen’ die deze goden opgedragen worden.
Mark Vernon beschrijft hoe ritueel en (georganiseerde) religie samenhangen met hoe onze soort (cultureel/cognitief) is geëvolueerd: dat collectieve trance en de formalisering/institutionalisering daarvan nauw verbonden zou zijn aan hoe collectiviteit in huidige samenlevingen gestructureerd is. Het lijkt me zinnig om te reflecteren op hoe ‘we’ tegenwoordig religieus(-achtig) zijn. Zinniger dan vol te houden dat onze soort (of de ‘verlichte’ westerse subgroep) dat niveau ontstegen zou zijn. (Van zulke reflectie is deze blog trouwens een mooie aanzet – confronterend voor ‘progressieve gelovigen’, tot wie ik mezelf soms zo graag reken).
Goed, genoeg gepreekt. En terug m’n hok in, aangespoord tot nederigheid door Thomas Washbourne (1606-1687) en Arnold Bax (1883-1953):
O God! since Thou delightest to rest
Within the humble contrite breast,
First make me so to be,
Then dwell with me
Henk Vogel 