Collective singing in a concert hall … that’s too much like church music for me … In a church, I would sing at the top of my voice, it’s easy to join in, but in a hall like that … I would be afraid other people would think I was fervently displaying my faith, like evangelizing …
Roelof (pseudonym), concertgoer of 150 Psalms
I appreciate the recitation of poetry in a church, because it’s a space that appeals to something that’s not cerebral or intellectual, but emotional. For most people, religion is something emotional. It’s a context where poetry is meaningful.
Gaea Schoeters, poet of Poesia Divina
At some point you immerse yourself in it, you forget your surroundings, you stare at a single point above, or on the organ… you just take off!… Just looking at nothing, it’s something euphoric, something religious.
Erik (pseudonym), descant singer of the Genemuider bovenstem
The psalms are on the move. The role of psalm recitation at the heart of the Jewish and Christian traditions, means that psalms have long been (and still are) predominantly associated with these religious traditions. Just like many other examples of ‘religious’ heritage, however, the psalms are currently being reinvented and reframed in ways that are neither exclusively religious nor secular. In our research on contemporary psalm performances, we frequently observe the intermingling of religious and secular meaning especially on the level of sensory experience as the opening fragments serve to demonstrate.
This article discusses the appropriation of psalms in contemporary Dutch and Flemish culture through their performances in ‘extra-ecclesial’ settings and the ways in which aesthetics and embodied experiences play a role in this appropriation. Drawing on postsecular theory, we describe how both religious and secular dimensions are manifest in the performance of psalms on the level of aesthetics. Our contribution is a detailed analysis of empirical research data regarding different sensory perceptions (bodily, auditory, visual, synaesthetic), which we have studied both in isolation and interrelation. We show that religious and secular dimensions become intertwined in the temporally and spatially organized stimulation of different senses. A balancing act takes place between synaesthetic immersion in a collective ritual, and a more distanced, unisensory involvement to maintain individual authenticity. In this balance, an immersive ritual experience can become fertile soil for interaction with the transcendent. We argue that a postsecular stance should entail the interrogation and contextualization of immanent/transcendent dichotomies.
Read the article here.
Samenzang in een concertzaal … ja, dan associeer ik het toch wel meer met muziek in de kerk hè … in de kerk zing je uit volle borst, dus dan is het makkelijk om mee te doen, maar in zo’n záál … ik zou ook ’t gevoel hebben dat ik eens even laat horen hoe sterk ik geloof zeg maar … van ‘ik ben een soort evangelisatie aan het plegen nu’
Roelof (gefingeerde naam), concertganger van 150 Psalms
Ik vind het wel fijn om voor te dragen in een kerk … omdat het een ruimte is waar je mensen aanspreekt op iets wat niet cerebraal, verstandelijk is, maar eerder iets emotioneels. Religie is voor de meeste mensen iets gevoelsmatigs. En da’s een context waarin poëzie denk ik wel zinvol is.
Gaea Schoeters, dichter in Poesia Divina
Op een gegeven moment dan ga je er helemaal in op, je vergeet even alles om je heen en je kijkt eigenlijk gewoon naar één punt, naar boven, of naar ’t orgel wordt ook heel vaak gekeken … en dan ga je er gewoon helemaal in op! … Je kijkt nergens meer naar, euforisch voel je je, een stuk geloofsbelevenis.
Erik (gefingeerde naam), zanger van de Genemuider bovenstem
De psalmen zijn in beweging. Omdat het zingen en reciteren van psalmen een centrale rol speelt in veel joodse en christelijke tradities, werden en worden psalmen voornamelijk daarmee geassocieerd. Tegelijkertijd worden psalmen, zoals veel andere voorbeelden van ‘religieus’ erfgoed, tegenwoordig heruitgevonden op manieren die niet lijken te passen in een strikt onderscheid tussen religieus en seculier. In ons onderzoek naar hedendaagse uitvoeringen van psalmen zien we regelmatig dat ‘religieuze’ en ‘seculiere’ betekenissen door elkaar lopen. Dat lijkt vooral te gebeuren op het vlak van zintuiglijke ervaring, zoals de openingscitaten al lieten zien (zie boven).
In dit artikel bespreken we de toe-eigening van psalmen in de tegenwoordige Nederlandse en Vlaamse cultuur, zoals die worden uitgevoerd in ‘buitenkerkelijke’ contexten. We richten ons daarbij op de rol die zintuiglijke en lichamelijke ervaringen daarin spelen. Met behulp van postseculiere theorie beschrijven we hoe zowel religieuze als seculiere dimensies zich manifesteren in de uitvoering van psalmen op het niveau van de esthetiek (zintuiglijkheid en betekenisgeving).
Onze bijdrage bestaat in een gedetailleerde analyse van empirische onderzoeksgegevens over verschillende zintuiglijke waarnemingen (lichamelijk, auditief, visueel, synesthetisch), die we zowel afzonderlijk als in onderlinge samenhang hebben bestudeerd. We tonen aan dat religieuze en seculiere dimensies met elkaar verweven raken wanneer de stimulatie van verschillende zintuigen gebalanceerd wordt georganiseerd in tijd en ruimte. Enerzijds proberen organisatoren en performers in psalmuitvoeringen een (overweldigende) synesthetische onderdompeling in een collectief ritueel te realiseren, anderzijds bewaren ze ruimte voor de individuel authenticiteit van aanwezigen door slechts één of enkele zintuigen aan te spreken en afstand te creëren tot de performance. In dit evenwicht kan een intensieve rituele ervaring een vruchtbare bodem worden voor transcendentie. Om die reden stellen we dat een postseculiere benadering zou moeten bestaan uit het bevragen van religieuze en/of seculiere normativiteit, maar ook het bevragen en contextualiseren van dichotomieën van ‘immanent’ versus ‘transcendent’.
Lees het gehele artikel hier.
Henk Vogel, Mirella Klomp, and Marcel Barnard. “Making Sense of the Psalms”, Religion and the Arts 26, 1-2 (2022): 136-163, doi: https://doi.org/10.1163/15685292-02601006.
Henk Vogel 